Oświadczenie o potrąceniu jest czynnością materialno prawną powodującą odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności, na skutek czego dokonujący potrącenia ma prawo podnieść zarzut procesowy polegający na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia – tak SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 14.01.2009r., sygn. akt IV CSK 356/08. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialną podstawę zarzutu potrącenia – zob. wyrok SA Białystok z dnia 15.05.2013r., sygn. akt I ACa 134/13. Zarzut ten jest formą dochodzenia roszczenia zrównaną w skutkach z powództwem.
Nadto wskazać należy, że SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 stycznia 2009r., sygn. akt IV CSK 356/08 stwierdził, iż do dokonania potrącenia może dojść zarówno w ramach postępowania sądowego, jak i poza nim; w trakcie postępowania sądowego uprawniony może połączyć złożenie oświadczenia woli o potrąceniu z podniesieniem zarzutu potrącenia.
Podsumowując kwestię potrącenia, przytoczyć trzeba tezę postanowienia SN z dnia 08.08.2012r. w sprawie sygn. akt III CZ 58/12 gdzie sąd wskazał, jeżeli przedstawiona w procesie do potrącenia wierzytelność jest większa od dochodzonej przez powoda, rozpoznający sprawę sąd powinien oddalić powództwo.