Nie tylko właścicielowi przysługuje ochrona prawna władania rzeczą. Również osoba, która rzecz posiada, a nie jest jej właścicielem, może domagać się swoich praw przed sądem. Posiadaczowi rzeczy przysługują zatem roszczenia tylko w oparciu o fakt posiadania.
Zacznijmy od tego, że posiadaczem rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada. Niezależnie od tego czy ma świadomość, że rzecz stanowi własność innej osoby, czy tej świadomości nie ma. Liczy się tylko to, czy dana rzecz jest w faktycznym posiadaniu osoby, którą wówczas nazwiemy posiadaczem.
Przepisy Kodeksu cywilnego chronią taki stan posiadania rzeczy, bez względu czy chodzi o rzecz ruchomą czy też nieruchomość. Posiadaczowi, którego spokojne posiadanie rzeczy zostało naruszone przez inną osobę przysługuje ochrona przed sądem w postępowaniu o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń.
Naruszeniem posiadania jest wkroczenie w strefę władztwa posiadacza przez inną osobę. Musi ono mieć charakter samowolny i co do zasady nie jednorazowy (jeśli z okoliczności wynika, że naruszenie już się nie powtórzy). Przez samowolne naruszenie posiadania rozumie się wkroczenie w sferę cudzego posiadania przez osobę, która nie jest do tego uprawniona, a więc czyni to bezprawnie.
Naruszenie posiadania może przybierać dwojaką postać. W pierwszym przypadku posiadacz może zostać całkowicie pozbawiony posiadania rzeczy, np. gdy osoba trzecia poprzez posadowienie ogrodzenia uniemożliwi dotychczasowemu posiadaczowi dostęp do nieruchomości. Druga możliwość to takie naruszenie posiadania, które utrudnia korzystanie z rzeczy przez posiadacza, lecz nie pozbawia go władztwa nad rzeczą, np. przejeżdżanie przez nieruchomość.
Ustawodawca przewiduje dwojaką ochronę posiadacza. Daje mu roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego oraz o zaniechanie naruszeń. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, iż to od konkretnej sytuacji zależy, z którego z roszczeń skorzysta posiadacz, czy też może z obu łącznie. W indywidualnych, konkretnych przypadkach stosujemy bowiem łącznie roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i zaniechanie naruszeń, bądź tylko roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego. Stosując zaś roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego można żądać wydania rzeczy albo przywrócenia stanu posiadania z okresu przed naruszeniem (zakłóceniem) posiadania (zob: Gniewek Edward, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz. Zakamycze 2001).
Najistotniejszą cechą powództwa o ochronę posiadania jest fakt, iż możemy wystąpić z nim przeciwko każdej osobie, która naruszy nasze posiadanie. Uprawnienie to jest skuteczne również przeciwko właścicielowi rzeczy. Zatem nawet w przypadku gdy prawowity właściciel naruszy spokojne posiadanie osoby, która tym właścicielem nie jest, ale ma rzecz w posiadaniu, posiadaczowi przysługuje skuteczne roszczenie wobec właściciela o ochronę posiadania. Właściciel nie może obronić się przed sądem jedynie faktem, iż prawo własności przysługuje właśnie jemu.
Uwzględniając powództwo o przywrócenie posiadania, sąd zamieszcza w sentencji wyroku dyspozycje, których wykonanie doprowadzi do przywrócenia poprzedniego stanu posiadania (uchwała SN z dnia 20 września 1988 r., III CZP 37/88, OSN 1989, nr 3, poz. 40). W wypadku pozbawienia posiadacza posiadania sąd nakazuje wydanie rzeczy. W wypadku zaś jego zakłócenia zakazuje pozwanemu dokonywania czynów, które je zakłócają.