Część druga. Uprawnienia żeglarskie.
Kontynuując żeglarskie rozważania tym razem przyjrzyjmy się po krótce kwestii uprawnień jakich ustawodawca wymaga by móc prowadzić jacht, zarówno żaglowy jak i motorowy. Podobnie jak zagadnienie rejestracji statku, również i ta materia została porozrzucana po wielu aktach prawnych. Zbierzmy więc te informacje w jednym miejscu w maksymalnie przystępny sposób.
Ustawa o żegludze śródlądowej stanowi, iż statek musi mieć załogę w składzie i o kwalifikacjach zapewniających bezpieczeństwo żeglugi. Ale i tu pojawia się wyjątek, bowiem przepisów dotyczących kwalifikacji załóg nie stosuje się do załogi statku używanego wyłącznie do uprawiania sportu lub rekreacji. Zatem wychodzi na to, że hulaj dusza.. Lecz nie do końca tak jest, gdyż nasz ustawodawca zadbał o uregulowanie tej kwestii w nowym art. 37a tej ustawy, a także w rozporządzeniu Ministra Sportu i Turystyki z dnia 9 kwietnia 2013 r. w sprawie uprawiania turystyki wodnej (Dz.U.2013.460).
Prowadzenie statków przeznaczonych do uprawiania sportu lub rekreacji, zwane w ustawie „uprawianiem turystyki wodnej”, wymaga, zgodnie z ustawą, posiadania odpowiedniej wiedzy i umiejętności z zakresu żeglarstwa oraz przestrzegania zasad bezpieczeństwa przy uprawianiu turystyki wodnej. Te dwie reguły dotyczą statków przeznaczonych do uprawiania turystyki wodnej: o napędzie żaglowym (jachtów żaglowych), które mogą być wyposażone w pomocniczy napęd mechaniczny; o napędzie mechanicznym (jachtów motorowych), w tym także skuterów wodnych, łodzi pneumatycznych i poduszkowców; o napędzie innym niż żaglowy lub mechaniczny.
Co istotne, uprawianie turystyki wodnej na jachtach żaglowych o długości kadłuba powyżej 7,5 m lub motorowych o mocy silnika powyżej 10 kW (13,5 KM) wymaga posiadania dokumentu kwalifikacyjnego (patentu) wydanego przez właściwy polski związek sportowy.
Posiadania dokumentu kwalifikacyjnego nie wymaga uprawianie turystyki wodnej na jachtach motorowych o mocy silnika do 75 kW (101,9 KM) i o długości kadłuba do 13 m, których prędkość maksymalna ograniczona jest konstrukcyjnie do 15 km/h.
Jako ciekawostkę w dobie wszechobecnych czarterów należy podać, iż w przypadku jachtów przeznaczonych do najmu (oczywiście tych na których można żeglować bez patentu), uprawianie turystyki wodnej wymaga odbycia przez prowadzącego jacht szkolenia z zakresu bezpieczeństwa na wodzie. Wymóg ten nie dotyczy osób posiadających kwalifikacje stwierdzone patentami żeglarskimi lub motorowodnymi. Jako, że kładę szczególny nacisk na kwestie prawne, należy tu wspomnieć, iż zagadnienie szkoleń reguluje rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia z dnia 10 maja 2013 r. w sprawie szkolenia z zakresu bezpieczeństwa na wodzie (Dz.U.2013.599), zgodnie z którym szkolenie z zakresu bezpieczeństwa na wodzie, zwane dalej „szkoleniem”, jest przeprowadzane przez armatora jachtu przeznaczonego do najmu lub przez osobę upoważnioną przez armatora. Termin szkolenia wyznacza się przed terminem wynajęcia jachtu. Podczas szkolenia zapoznaje się prowadzącego jacht z obowiązującymi przepisami dotyczącymi zasad bezpieczeństwa na wodzie, w tym z informacjami o drogach wodnych. Szkolenie obejmuje także zagadnienia praktyczne, w tym manewrowanie jachtem przeznaczonym do najmu, w szczególności manewry odejścia od kei i dojścia do kei. Po przeprowadzeniu szkolenia wystawiane jest zaświadczenie o ukończeniu szkolenia z zakresu bezpieczeństwa na wodzie.
Rozporządzenie w sprawie uprawiania turystyki wodnej stanowi, że dokumentami kwalifikacyjnymi potwierdzającymi posiadanie uprawnień do uprawiania turystyki wodnej na jachtach żaglowych o długości kadłuba powyżej 7,5 m lub motorowych o mocy silnika powyżej 10 kW (13,5 KM) są patenty: żeglarza jachtowego; jachtowego sternika morskiego; kapitana jachtowego; sternika motorowodnego; motorowodnego sternika morskiego; kapitana motorowodnego; mechanika motorowodnego.
Dokumenty te określające uprawnienia do prowadzenia określonej wielkości jachtów żaglowych albo motorowych na zdefiniowanych wodach wydaje właściwy polski związek sportowy osobom posiadającym odpowiednią wiedzę i umiejętności z zakresu żeglarstwa oraz spełniającym inne wymagania określone w przepisach. Osoba, która uzyskała uprawnienia do uprawiania turystyki wodnej w innym państwie, może uprawiać turystykę wodną na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie posiadanych uprawnień potwierdzonych stosownym dokumentem.
Przedstawione wyżej rozporządzenie określa również zakres uprawnień obejmujący poszczególne stopnie żeglarskie.
Patent żeglarza jachtowego uzyskuje osoba, która ukończyła 14. rok życia i zdała egzamin z wymaganej wiedzy i umiejętności. Osoba posiadająca patent żeglarza jachtowego jest uprawniona do prowadzenia jachtów żaglowych: po wodach śródlądowych; o długości kadłuba do 12 m po morskich wodach wewnętrznych oraz pozostałych wodach morskich w strefie do 2 Mm od brzegu, w porze dziennej.
Patent jachtowego sternika morskiego uzyskuje osoba, która ukończyła 18. rok życia, odbyła co najmniej dwa rejsy po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 200 godzin żeglugi i zdała egzamin z wymaganej wiedzy i umiejętności. Osoba posiadająca patent jachtowego sternika morskiego jest uprawniona do prowadzenia jachtów żaglowych: po wodach śródlądowych; o długości kadłuba do 18 m po wodach morskich.
Patent kapitana jachtowego uzyskuje osoba, która posiada patent jachtowego sternika morskiego i po uzyskaniu patentu jachtowego sternika morskiego odbyła co najmniej sześć rejsów po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, w tym co najmniej 400 godzin samodzielnego prowadzenia jachtu o długości kadłuba powyżej 7,5 m, oraz odbyła co najmniej jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi na jachcie o długości kadłuba powyżej 20 m oraz jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem do co najmniej dwóch portów pływowych. Osoba posiadająca patent kapitana jachtowego jest uprawniona do prowadzenia jachtów żaglowych po wodach śródlądowych i morskich.
Patent sternika motorowodnego uzyskuje osoba, która ukończyła 14. rok życia i zdała egzamin z wymaganej wiedzy i umiejętności. Osoba posiadająca patent sternika motorowodnego jest uprawniona do prowadzenia jachtów motorowych: po wodach śródlądowych; o długości kadłuba do 12 m po morskich wodach wewnętrznych oraz pozostałych wodach morskich w strefie do 2 Mm od brzegu, w porze dziennej. Osoby w wieku poniżej 16. roku życia mogą realizować swoje uprawnienia na jachtach motorowych o mocy silnika do 60 kW (81,5 KM).
Patent motorowodnego sternika morskiego uzyskuje osoba, która ukończyła 18. rok życia, odbyła co najmniej dwa rejsy po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 200 godzin żeglugi i zdała egzamin z wymaganej wiedzy i umiejętności. Osoba posiadająca patent motorowodnego sternika morskiego jest uprawniona do prowadzenia jachtów motorowych: po wodach śródlądowych; o długości kadłuba do 18 m po wodach morskich.
Patent kapitana motorowodnego uzyskuje osoba, która posiada patent motorowodnego sternika morskiego i po uzyskaniu patentu motorowodnego sternika morskiego odbyła co najmniej sześć rejsów po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, w tym co najmniej 400 godzin samodzielnego prowadzenia jachtu o długości kadłuba powyżej 7,5 m, oraz odbyła co najmniej jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi na jachcie o długości kadłuba powyżej 20 m oraz jeden rejs powyżej 100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem do co najmniej dwóch portów pływowych. Osoba posiadająca patent kapitana motorowodnego jest uprawniona do prowadzenia jachtów motorowych po wodach śródlądowych i morskich.
Osoby posiadające patent kapitana motorowodnego oraz motorowodnego sternika morskiego posiadają odpowiednio uprawnienia do uprawiania turystyki wodnej odpowiadające patentowi kapitana jachtowego oraz jachtowego sternika morskiego, jeżeli posiadają co najmniej patent żeglarza jachtowego. Osoby posiadające patent kapitana jachtowego oraz jachtowego sternika morskiego posiadają odpowiednio uprawnienia do uprawiania turystyki wodnej na jachtach motorowych odpowiadające patentowi kapitana motorowodnego oraz motorowodnego sternika morskiego.
Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz.U.2018.181) stanowi, iż dokumenty kwalifikacyjne określone w przepisach wydanych na podstawie ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej stanowią potwierdzenie kwalifikacji niezbędnych do prowadzenia jachtów rekreacyjnych oraz jachtów komercyjnych odpłatnie udostępnianych bez załogi na wodach morskich. Wynika z tego, że patenty są niezbędne aby żeglować po wodach morskich, albowiem nie stosuje się to zwolnienia dla jachtów o długości poniżej 7,5 m.
Należy też pamiętać, iż zgoła odmiennie jest w przypadku jachtów komercyjnych, gdyż potwierdzeniem posiadania kwalifikacji niezbędnych do zajmowania stanowisk na takich jachtach, z wyjątkiem jachtów komercyjnych odpłatnie udostępnianych bez załogi, są po pierwsze owe patenty, ale ponadto także dokumenty kwalifikacyjne, o których mowa w art. 63 pkt 1, 2 i 5 ustawy o bezpieczeństwie morskim. Jednakże oprócz tych dokumentów członkowie załóg jachtów komercyjnych muszą posiadać świadectwa przeszkolenia uzyskane, w zależności od stanowiska oraz długości i rodzaju jachtu, określone przepisami.
Podsumowując. Nie zawsze aby żeglować po wodach śródlądowych musimy posiadać do tego stosowne uprawnienia. Zasadniczo jachtami o długości do 7,5 m i mocy silnika do 10 kW możemy śmiało uprawiać ten sport po śródlądziu beż żadnego dokumentu potwierdzającego nasze kwalifikacje. Pamiętajmy jednak, iż nie oznacza to, iż nie musimy tych kwalifikacji mieć. Musimy. Żeglowanie, nawet najmniejszym jachtem, bez odpowiedniej wiedzy i doświadczenia staje się niebezpieczne dla nas samych, dla naszej załogi, a także dla innych. Pamiętajmy o tym odchodząc od kei przy najbliższej okazji. Żeglowanie po słonej wodzie zawsze wymaga od nas posiadania stosownych kwalifikacji stwierdzonych dokumentem.
Adam Kapczyński, adwokat
Kancelaria Adwokacka w Elblągu
Część trzecia cyklu poruszy tematykę rejestracji jachtów morskich.
Zdjęcie Krzysztof Polak, Regaty.